مالیات بر حساب بانکی چیست و نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب چگونه است؟
چندی است که اصطلاح جدیدی از قانون مالیات در میان مردم دست‌به‌دست می‌شود؛ این اصطلاح بین عامه مردم به «مالیات بر گردش حساب های بانکی» و بین صاحبان مشاغل و مدیران مالی با نام «مالیات بر تراکنش های بانکی» شناخته می‌شود.
برخی پا را فراتر نهاده و آن را رسماً «قانون مالیات بر حسابهای بانکی» نامیده‌اند و حتی به دنبال فرمول نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب هستند. اما به‌راستی داستان بررسی تراکنش های بانکی و کنترل حساب بانکی اشخاص چیست؟
مالیات بر گردش حساب های بانکی ؛ یک سوءتفاهم بزرگ!
قبل از اینکه داستان بررسی تراکنش های بانکی را بازگو کنیم، بهتر است ابتدا یک سوءتفاهم بزرگ برای شما رفع شود. آنچه که به‌عنوان مالیات بر تراکنش های بانکی نقل‌قول محافل است، صرفاً یک سوءبرداشت است.
دولت و سازمان امور مالیاتی نه‌تنها قصد دریافت مالیات از حساب های بانکی را ندارند، بلکه قانون نیز به‌هیچ‌عنوان اجازه چنین کاری را به آن‌ها نداده است. آنچه که در میان مردم به‌اشتباه با عنوان مالیات بر گردش حساب های بانکی نام‌گرفته، در حقیقت اقداماتی قانونی است برای شناسایی افراد و شرکت‌هایی است که قصد فرار مالیاتی و یا پول‌شویی دارند. بهتر است قبل از توضیحات بیشتر، نگاهی به چرایی اجرای این قانون بیندازیم.
بررسی گردش مالی؛ یک الزام
هر فردی که در حال کسب درآمد از راه درست و قانونی است، طبیعتاً برای درآمد کسب کرده خود به میزانی که قانون مشخص کرده است موظف به پرداخت مالیات است. به‌طور مثال تمامی کارگران و کارمندان هرماه و هنگام دریافت حقوق و دستمزد خود، مالیات آن را پرداخت می‌کنند؛ مالیاتی که توسط کارفرما از حقوق آن‌ها کسر شده و به اداره مالیات پرداخت می‌شود.
از سوی دیگر گردش مالی در کسب‌وکارهای قانونی کاملاً شفاف بوده و مبدأ و مقصد پول مشخص است. مثلاً یک کارمند به ازای یک ماه کار در یک شرکت، 4 میلیون تومان حقوق دریافت می‌کند. این 4 میلیون تومان، هزینه کاری است که این کارمند در شرکت انجام داده است که هم برای کارمند مبدأ آن مشخص است و هم مقصد آن برای شرکت مشخص است.
حالا فردی را در نظر بگیرید که قصد دارد بخشی از درآمد خود را از اداره مالیات پنهان کند؛ در این صورت مبدأ پول نامشخص می‌شود. درعین‌حال فردی را در نظر بگیرید که قصد درآمدزایی از راه‌های غیرقانونی همچون قاچاق کسب درآمد کند؛ طبیعتاً این فرد به دنبال پنهان کردن مبدأ و مقصد درآمد خود است.
یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توان بروز چنین جرم‌هایی که آن‌ها را «فرار مالیاتی» و «پول‌شویی» نام‌گذاری کرده‌اند جلوگیری کرد، بررسی و کنترل گردش مالی حساب بانکی اشخاص است. در ادامه نگاهی داریم به اجرای این طرح در برخی کشورهای جهان.
کنترل حساب بانکی اشخاص در برخی کشورهای جهان
بهتر است بدانید که امروز مبارزه با پول‌شویی یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های سیستم‌های اقتصادی جهان است. درآمدهای کسب‌شده در قاچاق انسان، قاچاق مواد مخدر، قاچاق اسلحه و بسیاری دیگر از بزرگ‌ترین جرائم سازمان‌یافته تنها از طریق پول‌شویی قادر به ورود به سیستم مالی قانونی یک کشور است.
در کنار این، به دلیل اینکه مالیات اصلی‌ترین و عمده‌ترین درآمد بیشتر دولت‌ها است، مبارزه با فرار مالیاتی نیز ازجمله اهداف بزرگ دستگاه‌های قضا در سراسر جهان است. ازاین‌رو دولت‌ها با اجرای قوانینی سخت گیرانه به کنترل هرچه بیشتر گردش‌های مالی و تراکنش های مشکوک می‌پردازند.
در کشورهایی مانند استرالیا، اسپانیا، نیوزیلند، ترکیه، فنلاند، دانمارک، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و نروژ، مأمورین اداره مالیات به‌راحتی و بدون هیچ‌گونه محدودیتی قادر به بررسی گردش حساب اشخاص و شرکت‌ها هستند و در هر زمان که نیاز داشته باشند، می‌توانند مستندات حساب بانکی افراد را از بانک تقاضا کنند.
در کانادا و آمریکا نیز مأمورین اداره مالیات با کسب مجوزهای لازم قادر به دسترسی به تراکنش های مالی مؤدیان هستند. در کشوری مانند ایتالیا، اگر مأمورین اداره مالیات به گزارش و مستندات ارائه‌شده از سوی بانک تردید کنند، این اختیار قانونی را دارند که به بانک مراجعه کرده و تمامی اسناد را بدون محدودیت از نزدیک موردبررسی قرار دهند.
اینها نمونه‌هایی ساده بود از اختیارات قانونی ادارات مالیات در کشورهای مختلف برای بررسی حساب بانکی اشخاص و شرکت‌ها.
قانون کنترل تراکنش های بانکی در ایران
البته شاید این نام‌گذاری چندان صحیح نباشد، زیرا قانونی به این نام وجود ندارد. در اصل به استناد به موادی از قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی این اختیار را دارد که جهت مبارزه با فرار مالیاتی در صورت نیاز ،حساب های بانکی و تراکنش های بانکی مؤدیان را موردبررسی قرار دهد.
این مواد قانونی از سال‌های دور در قانون مالیات‌های مستقیم وجود داشتند اما بنا به دلایل مختلف ازجمله عدم همکاری بانک‌ها به اجرا درنمی‌آمدند. از سال 95 این قانون جدی گرفته شد و از سال 96 با اصلاحاتی رسماً به اجرا گذاشته شد.
بررسی تراکنش های مشکوک
پیش‌تر عرض شد که سازمان امور مالیاتی این اختیار قانونی را دارد که تراکنش های بانکی مؤدیان را موردبررسی قرار دهد. هم‌اکنون یکی از راه‌های مرسوم در سازمان امور مالیاتی برای تشخیص صحت اظهارنامه مالیاتی مؤدیان، بررسی تراکنش های بانکی آن‌ها است.
اما چیزی که در این باره جدیدتر است، بررسی تراکنش های مشکوک اشخاصی است که حتی پرونده مالیاتی ندارند. طبق دستورالعمل جدید بانک مرکزی، بانک‌ها موظف به ارائه گزارش مستندات برخی حساب های بانکی هستند که تراکنش های مشکوک دارند. اما مصداق تراکنش مشکوک چیست؟
تراکنش مشکوک چیست
کاملاً روشن است که میزان سرمایه موجود در حساب های بانکی اشخاص به‌هیچ‌عنوان برای سازمان امور مالیاتی اهمیتی ندارد. آنچه برای اداره مالیات مهم است، تراکنش های بانکی اشخاص است؛ یعنی میزان پولی که از حساب آن‌ها خارج و یا به حساب آن‌ها واردشده است.
پیش از آنکه درباره مصداق تراکنش های مشکوک برای سازمان امور مالیاتی صحبت کنیم، بهتر است تراکنش های بدون مشکل را معرفی کنیم؛
گردش حساب بین بانکی یک شخص؛ یعنی یک فرد مبلغی را از حساب خود در یک بانک به حساب خود در یک بانک دیگر انتقال دهد
گردش حساب ناشی از دریافت وام و تسهیلات
تراکنش هایی که مربوط به دریافت طلب و یا پرداخت بدهی است
تراکنش های ناشی از دریافت و یا پرداخت دستمزد، اجاره و یا سایر منابع درآمدی
گردش مالی ناشی از درآمد حاصل از کشاورزی
گردش مالی ناشی از ارث، وقف، نذر و حبس
تراکنش هایی که از درآمد معاف از مالیات به وجود آمده‌اند
حالا اگر گردش حساب فرد شامل هیچ‌یک از مصادیق بالا نباشد، طبیعتاً از سوی سازمان امور مالیاتی موردبررسی قرار می‌گیرد، البته درصورتی‌که از مبلغ مشخصی بالاتر باشد.
سقف تراکنش بانکی مشکوک چقدر است؟
در سال 95 که دستورالعمل بررسی گردش حساب بانکی اشخاص به مرحله اجرا درآمد، سازمان امور مالیاتی اعلام کرد که حساب های بانکی افرادی که جمع تراکنش های یک سالِ آن‌ها (اعم از پرداخت و دریافت) 500 میلیون تومان باشد، موردبررسی قرار می‌گیرد.
این تصمیم همان ابتدا با مخالفت‌های فراوانی به‌خصوص از سوی بانک ها همراه شد. این تصمیم عملیاتی نشد و سال بعد، با یک عقب‌نشینی بزرگ از سوی سازمان امور مالیاتی، سقف 500 میلیون تومان به 5 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. هم اکنون این سقف همچنان 5 میلیارد تومان است.
حال اگر پرونده‌ای در سازمان امور مالیاتی ندارید و جمع تراکنش های بانکی شما در یک سال بیش از 5 میلیارد تومان است، از سوی سازمان امور مالیاتی برای شما پرونده تشکیل داده‌شده و طبیعتاً باید برای این گردش حساب توضیح قانع‌کننده‌ای داشته باشید. از سوی دیگر نیز باید آماده اتهام سنگین پول‌شویی باشید!
بااین‌حال، اگر در سازمان امور مالیاتی پرونده دارید و هرسال اقدام به ارسال اظهارنامه مالیاتی می‌کنید، باید در نظر داشته باشید که اداره مالیات درهرصورت گردش حساب بانکی شما را موردبررسی قرار می‌دهد و با درآمد اظهاری شما در اظهارنامه مالیاتی تطبیق می‌دهد.
با تمام اینها و با توجه به تحرکات اخیر دولت و سازمان امور مالیاتی، به نظر می آید حتی اگر جمع تراکنش های بانکی شما کمتر از 5 میلیارد تومان باشد و پرونده ای در سازمان امور مالیاتی نداشته باشید، بازهم حساب بانکی شما توسط سازمان امور مالیاتی کنترل شده و احتمالاً باید پاسخگوی گردش حساب خود باشید.
نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب
مالیات درآمد محاسبه‌شده توسط سازمان امور مالیاتی از گردش حساب بانکی شما، بر اساس ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود. مطابق این ماده برای درآمد تا 500 میلیون تومان 15 درصد، برای درآمد نسبت به مازاد 500 میلیون تومان تا 1 میلیارد تومان 20 درصد، و برای درآمد نسبت به مازاد 1 میلیارد تومان 25 درصد است.
جدول زیر گویای نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب است.
تا 500 میلیون تومان
15 درصد
از 500 میلیون تومان تا 1 میلیارد تومان
20 درصد
به ازای بیش از یک میلیارد تومان
25 درصد
چگونه از تراکنش های بانکی خود در سازمان امور مالیاتی دفاع کنیم
ممکن است جزو افرادی باشید که به هر دلیل به دلیل تراکنش های بانکی به سازمان امور مالیاتی احضار شده‌اید. طبیعی است که باید بتوانید توجیه کافی و درستی برای تراکنش های بانکی داشته باشید اما واقعیت این است که قانع کردن ممیزین اداره مالیات به‌هیچ‌عنوان کار ساده‌ای نیست.
برای اینکه بتوانید پرونده مالیاتی خود را به‌سلامت از اداره مالیات عبور دهید، باید ضمن آگاهی و تسلط کافی به قوانین مالیاتی، تجربه کافی در این زمینه نیز داشته باشید. بدیهی است که چنین فرضی برای یک فرد عادی کاملاً مردود است. بهترین راه برای این کار، مراجعه به یک مشاور مالیاتی است.
مرکز مشاوره مالیاتی پرشین تکس، با سال‌های تجربه در عرصه دادرسی مالیاتی و حل کردن پرونده‌های مالیاتی سنگین، آماده احقاق حق شما در مراجع دادرسی مالیاتی است. همین حالا با پرشین تکس تماس گرفته و پرونده مالیاتی خود را به ما بسپارید تا از خسارات ناشی از پرداخت مالیات های سنگین در امان بمانید.
