مالیات چیست؟ تعریف مالیات و انواع مالیات در ایران

از دیرباز تاکنون مالیات یکی از مهم‌ترین و چالشی‌ترین نقاط رابطه حاکمان و مردم بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که مالیات مهم‌ترین دستاورد مالی بشر برای پیشبرد تمدن بوده است. با تمام این‌ها همچنان بسیاری از مردم و حتی برخی متفکران با مالیات مخالف هستند. در این مقاله با شما درباره مالیات صحبت خواهیم کرد و ضمن بیان تعریف مالیات و فلسفه مالیات و برشمردن مالیات و انواع آن، به شما خواهیم گفت که مالیات چیست.

---

مالیات چیست

در هر منبعی که جست‌وجو کنید اولین پاسخی که برای سؤال مالیات چیست پیدا می‌کنید، تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) از مالیات است که بر اساس آن «مالیات پرداختی است الزامی و بلاعوض که ممکن است به شخص، مؤسسه، دارایی و غیره تعلق گیرد». بااین‌حال شاید ابتدایی‌ترین ذهنیتی که برای همه ما از مالیات وجود دارد، هزینه‌ای است که افراد یک جامعه برای هزینه‌های عمومی پرداخت می‌کنند.

برای پاسخ دادن به سؤال مالیات چیست بهتر است اول و به‌طور کامل سراغ تعریف مالیات برویم و تعاریفی که از مالیات شده است را مرور کنیم.

تعریف مالیات

تعریف مالیات در منابع مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می شود، هرچند که تمامی آن‌ها تقریباً مشابه یکدیگر هستند. در زیر تعریف مالیات از دید اندیشمندان و اقتصاددانان مختلف را می‌خوانید.

تعریف مالیات از زبان «دیوید هیوم»، فیلسوف شهیر اسکاتلندی:

«مالیات، بها و جبران خدماتی است که از دستگاه دولت عاید اشخاص می‌گردد».

تعریف مالیات از نگاه «کنت دو میرابو»، سیاستمدار و اقتصاددان شهیر قرن هجدهمی فرانسه:

«مالیات، پیش پرداختی است که افراد برای استفاده از انتظامات عمومی می‌دهند».

تعریف مالیات از دید «شارل دو منتسکیو»، فیلسوف فرانسوی:

«مالیات، قسمتی از دارایی است که شخص برای امنیت بقیه دارایی خود یا برای این‌که بتواند از بقیه دارایی با آسایش بهره‌مند شود پرداخت می‌کند».

تعریف مالیات از «چارلز ای.مک لور» در کتاب «بریتانیکا»:

«پرداخت مالی اجباری و یا انواع دیگری از هزینه‌های تحمیلی از سوی دولت به پرداخت‌کنندگان مالیات، جهت هزینه کردن در مخارج خدمات عمومی».

تعریف مالیات از زبان مرحوم دکتر «حسین پیرنیا» از کتاب «مالیه عمومی»:

«برداشت قسمتی از دارایی یا درآمد افراد برحسب توانایی پرداخت آنان برای تأمین مخارج دولتی».

فلسفه مالیات

شاید بتوان فلسفه مالیات را در تعاریفی که از مالیات شد پیدا کرد. بااین‌حال در نظام‌های اقتصادی مختلف در دنیا، نحوه اخذ مالیات و نرخ مالیات، تعیین‌کننده فلسفه مالیات در آنجا است. به‌طور مثال فلسفه مالیات در سیستم مالیاتی‌ای که بر روی اخذ مالیات از ثروتمندان تمرکز می‌کند، با فلسفه مالیات در سیستمی که از همه شهروندان به‌طور برابر مالیات اخذ می‌کند متفاوت است.

از سوی دیگر محل خرج مالیات نیز بر فلسفه آن تأثیر ‌گذار است. مثلاً در کشوری که بیشترین محل هزینه کرد مالیات در بحث‌های نظامی و جنگ‌افزار است، در مقایسه با کشوری که بیشترین محل هزینه کرد مالیات بحث آموزش، سلامت و تأمین اجتماعی است، فلسفه مالیات کاملاً متفاوت است.

به همین دلایل نمی‌توان تعریف مشخص و واضحی از فلسفه مالیات داد. برخی از متفکران فلسفه مالیات را مشارکت همگانی در تأمین هزینه‌های عمومی می‌دانند. از این نگاه این‌گونه برداشت می‌شود که مالیات هزینه‌ای است که تمامی افراد جامعه برای اداره جامعه خود می‌پردازند. به‌عنوان مثال بودجه سالیانه کشوری همچون آلمان تا 85 درصد وابسته به مالیات است. این میزان از وابستگی بودجه به مالیات، نشان‌دهنده تأثیری است که مالیات‌دهندگان بر اداره کشور مترقی‌ای مانند آلمان دارند.

از نگاه برخی دیگر فلسفه مالیات، ایجاد عدالت اجتماعی است. در این نوع برداشت، مالیات از افرادِ با درآمد بیشتر اخذ می‌شود تا برای افرادی با درآمد کمتر هزینه شود، تا جامعه به عدالت نزدیک‌تر شود. برخی از اندیشمندان اسلامی اعتقاددارند که فلسفه مالیات از نگاه اسلام نیز این‌چنین است.

در کنار این‌ها، بد نیست اشاره‌ای به آراء برخی متفکران کنیم که مالیات را «دزدی» می‌دانند. از نگاه این افراد، همان‌طور که یک فرد به یک دزد میزان اموال خود را نمی‌گوید، موظف نیست به دولت «خود اظهاری» کند. از این رو و به دلیل اجبار دولت، این کار دزدی محسوب می‌شود.

مالیات و انواع منابع مالیاتی در ایران

انواع مالیات در ایران به دو دسته کلی مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم تقسیم می‌شود. مالیات‌های مستقیم، مالیاتی است که افراد مشخصی به ازای درآمد و یا مایملک خاصی و به میزان مشخصی پرداخت می‌کنند. مالیات غیرمستقیم نیز مالیاتی است که پرداخت‌کننده آن برای دولت مشخص نیست و به‌طور غیرمستقیم بر روی کالاها و خدمات اعمال می‌گردد.

به فراخور نوع مالیات، انواع منابع مالیاتی وجود دارد. در زیر انواع منابع مالیاتی در ایران را در دو دسته مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌خوانید.

انواع مالیات‌های مستقیم

الف) مالیات بر دارایی

1. مالیات بر ارث
2. حق تمبر

ب) مالیات بر درآمد

1. مالیات بر درآمد املاک
2. مالیات بر درآمد کشاورزی
3. مالیات بر درآمد حقوق
4. مالیات بر درآمد مشاغل
5. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
6. مالیات بر درآمد اتفاقی
7. مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف

انواع مالیات های غیرمستقیم

مالیات بر ارزش افزوده

---

حالا و با خواندن این مقاله مالیات، به‌خوبی تعریف مالیات و انواع آن را می‌دانید و می‌توانید به این پرسش پاسخ دهید که مالیات چیست. در صورت داشتن هرگونه سؤال در مورد مالیات و یا نیاز به مشاوره مالیاتی یا مشاوره حسابداری، همین حالا با پرشین تکس تماس بگیرید.